Energiecrisis. Monsterlijke prijzen : existentiële angsten voor het volk.
De index van de consumptieprijzen staat andermaal onder druk. De index en de daaruit voortvloeiende wettelijk voorziene aanpassing van de lonen en de uitkeringen is een sociaal kroonjuweel. Stop met hem in vraag te stellen en uit te hollen. Maar er zal veel meer moeten gebeuren om de mensen te beschermen tegen de roofridders van de energie giganten. Hun superwinsten zijn de energiearmoede van het volk. Er kondigen zich sociaal turbulente tijden aan.
Miel Dullaert.
Uit Meervoud nr. 280, oktober 2022.
In 2020 was het honderd jaar geleden dat de Belgische index der consumptieprijzen het levenslicht zag. Het Belgisch ministerie van ‘Nijverheid, Arbeid en Bevoorrading’ publiceerde in 1920 voor de eerste keer een indexcijfer van de kleinhandelsprijzen. De uitdaging was groot. De evolutie van de consumptieprijzen volgen was één ding. Maar zicht krijgen op het consumptiepatroon van de gezinnen was een andere uitdaging. Reeds in 1911 stelden statistici al een berekeningswijze voor. De zorg voor de koopkracht van het volk gebeurde in een context van het einde van de Eerste Wereldoorlog, de revolutie in Sovjet-Rusland, de sterkte van de arbeidersbeweging in België na het einde van WOI.
Indexkoppeling: kroonjuweel
In 1919 werd voor het eerst verkiezingen georganiseerd op basis van het algemeen mannenstemrecht. Ze schudden de parlementaire machtsverhoudingen door mekaar. De Belgische Werklieden-partij (BWP) werd met 36% van de stemmen de tweede partij van het land. Om de sociale vrede te handhaven hadden de toppen van de bourgeoisie en de arbeidersbeweging wel oren naar het laten mee evolueren van de lonen met de stijging van de levensduurte. In 1920 voorzagen slechts 13% van de collectieve ar-beidsovereenkomsten (cao’s) in een automatische koppeling van de lonen aan het indexcijfer. In 1924 was dat al 73% van de cao’s. Vanaf 1935 werden ook de kinderbijslag en de pensioenen aan de index gekoppeld. De koppeling aan de index zit dus goed verankerd in het systeem van lonen en sociale uitkeringen.
Rechts en het kapitaal hebben de koppeling van de lonen en sociale uitkeringen aan de index enkel geduld en probeerde hem uit te hollen. In de voorbije honderd jaar waren er steeds aanvallen op het systeem. De regering Wilfried Martens (CVP) voerde in de jaren tachtig verschillende indexsprongen door. De regering Jean Luc Dehaene I (CVP) voerde in 1993 cynisch de ‘gezondheidsindex’ in, waar vier producten uit de indexkorf vielen: tabak, alcohol, benzine en diesel. In 2013 werd door alweer een cynische toevoeging van het begrip “solden” in de index van 2013 voor een kustmatige daling van het indexcijfer gezorgd. En in 2015 werd een indexsprong doorgevoerd door de regering Ch. Michel.
Roofkapitalisme
Vandaag is het weer zover. Het patronaat- VBO, VOKA en UNIZO- hebben de aanval ingezet op de uitholling van de indexkoppeling. De ene al wat driester of genuanceerder dan de andere. Gezien de stemming van de bevolking vandaag over de dalende koopkracht, durven sommige patroons organisaties nu niet publiek zeggen dat ze voor een indexsprong zijn, maar het in feite wel in hun hoofd hebben. Maar toch willen ze aanpassingen. Nochtans is er vandaag minder dan ooit een reden om te knagen aan het indexsysteem. De bevolking ziet vandaag de prijzen fors stijgen. We staan niet voor een bagatel. De prijsstijgingen veroorzaakten vorige maand een inflatie van 11,3 %. Het hoogste peil sinds 1975, bijna 50 jaar geleden! De prijsstijgingen waren reeds voor de oorlog in Oekraïne stijgende. Maar de economische oorlog tussen het Westen en Rusland heeft er nog een duw aan gegeven. Dure grondstoffen en energie jagen de prijzen en dus de inflatie omhoog in de bedrijven en sectoren van de productie en dienstverlening. Vooral energie en voeding duwen de inflatie omhoog. In de krant De Tijd (30 september jl.) wordt er een tabelletje (bron Statbel) over gepubliceerd. In vergelijking met september 2021 stegen aardgasprijzen met +135%; elektriciteit +81; hotels en vergelijkbare diensten +31%; tweedehandsauto’s + 19%; vlie-gen +17%; brood +15%; kaas +12%; benzine +9%; reinigingsproducten +9%; vlees +8%. Onze gezinnen hebben minder dan ooit behoefte om de indexkoppeling in vraag te stellen of er nog meer een uitgeholde schelp van te maken. Te meer omdat de indexkoppeling aan de lonen en sociale uitkeringen geen geschenk zijn (of een loonsverhoging zoals in de regime media vaak wordt gezegd), maar een inhaalbeweging voor de aangetaste koopkracht. Het is naast een beperkte vergoeding ook nog eens een ‘uit-gestelde’. De aanpassing komt er nadat al maanden de prijzen verhoogd zijn. In de voedingssector van het ACV zegt voorzitter Pia Stalpaert dat ongeveer de helft van de werknemers nog geen indexering van hun loon heeft gekregen in 2022. Voor een arbeider in de voedingssector komt dat neer op een verlies van 2050 euro bruto sinds begin dit jaar. Het indexsysteem is een goed systeem voor een economisch regime dat matige prijsstijgingen kent. Het verloopt automatisch, er moet niet over onderhandeld worden. Maar vandaag?
Energiewinsten afromen a.u.b.
Al vele jaren maken de werkgevers gebruik van elke crisis om de automatische koppeling van de lonen en uitkeringen aan de index in vraag te stellen in naam van de heilige koe van het ‘vrijwaren van het concurrentievermogen’. Hun ideologisch vooringenomen riedeltje is al oud. Nochtans zijn er vandaag in middens ver-want met de werkgevers andere accenten, wat wijst op de diepte en de ernst van de crisis vandaag.
In april 2022 verklaarde de gouverneur van de Nationale Bank, de neoliberaal Pierre Wunsch, aan Knack dat de ondernemingen zouden opdraaien voor de forse inflatie. “Maar ik stel vast dat de meeste bedrijven een historisch grote winstmarge hebben om deze schok voor een stuk op te vangen”. De voorbije jaren hebben vele bedrijven geprofiteerd van hoge winstmarges zoals de farma indus-trie tijdens de covid pandemie. De energiesector maakt overwinsten, maar niemand spreekt over de farma industrie tijdens de pandemie (2020-2022). UGent econoom Gert Peersman merkt het volgende op. Uit cijfers vanaf 2019 bleek dat de winstmarges sinds 2015 meer stegen dan in onze buurlanden. Peersman: “En die hoge winstmarges sijpelden niet door naar de lonen, de werknemers zagen hun lonen nauwelijks stijgen. Dat maakt dat de roep van de werkgevers over de indexkoppeling wat hol klinkt”. De koppeling van de index aan de lonen en uitkeringen komt vooral ten goede aan de werknemers, maar ook aan bedrijven voor de binnenlandse markt die het vnl. moeten hebben van de koopkracht van de bevolking. Daarenboven hebben kapitaalsintensieve bedrijven minder last van indexaanpassingen van de lonen gezien hun loonkosten relatief laag zijn.
Pia Stalpaert, voorzitter van ACV Voe-ding en Diensten (cfr. De site van DeWe-reldMorgen, 7 oktober jl.) geeft een interessante analyse over de toestand en gebruikt daarvoor de cijfers van de bakkerijfederatie “Bakkers Vlaanderen”. Als we de productiekosten in deze sector op 100 miljoen euro nemen, dan weegt de stij-ging van de energiekosten voor 123 miljoen extra. De loonsverhogingen als gevolg van de indexering van 9,6% zou de onderneming 3,9 miljoen extra kosten. Ofwel drie keer minder besluit Pia Stalpaert. Voor haar is het voornaamste probleem voor de industrie en de diensten niet de indexkoppeling maar de hoge energieprijzen en de superwinsten als gevolg van die hoge tarieven (we zien hier roofdierkapitalisme op volle toeren draaien, net zoals de farma giganten tijdens de pandemie). Die superwinsten zijn gigantisch. De vakbond verwijst naar het International Energy Agency dat uitkomt op 200 miljard dollar extra winsten!
Giganten zoals Engie, Total, Shell boeken deze winsten ook in België. We voegen eraan toe dat de economische oorlog van het Westen tegen Rusland, Gaz-prom e.a. Russische bedrijven superwinsten in de schoot werpt. Volgens de vakbond is niet voor de zoveelste keer de indexkoppeling in vraag stellen de oplossing. Diegenen die echt de factuur naar beneden willen halen voor de bedrijven moeten niet over de indexkosten beginnen, moeten pleiten voor de bevriezing van de energieprijzen. Zoals ook de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en Gas (CREG) aanbeveelt. Hoe dit financieren? Belast de overwinsten van de energiegiganten. De liberalen liggen hier andermaal dwars. Het ACV stelt terecht bij monde van P. Stalpaert dat: “We niet kunnen vragen aan de bevolking om hun koopkracht te doen zakken met een indexsprong terwijl de sterkste schouders superwinsten halen uit de crisis”.
Grote sociale turbulentie verwacht
De discussies over koopkracht versmallen tot de strijd over de indexkoppeling is ondermaats voor de grote problemen vandaag. Het lijkt soms of de werkgevers het koopkrachtprobleem tot dit aspect verengen. Maar de sociale onrust en de confrontatie van de bevolking met de hoge energieprijzen en afgeleiden ervan in de economie, voorspellen turbulente tijden.
Typisch was de betoging van 21 september jl. De vakbondstoppen hadden een minimalistische benadering van de actiedag tegen de hoge energieprijzen. Ze beperkten hem tot een betoging van vooral een 5.000 vakbondsafgevaardigden. Ze werden voorbijgestoken. Het werd een spontane betoging van tienduizenden op 21 september jl. in Brussel. Ook betoogden al tienduizenden in Praag en Berlijn en wordt gestaakt in Frankrijk en GrootBrittannIë, tegen de hoge energiefacturen. Tegelijk ingegeven door woede over de ongeziene winsten voor de energiegiganten, zowel Westerse als het Russische Gazprom. In Berlijn worden al bomen van het park Tiergarten gekapt, wat doet denken aan de Tweede Wereldoorlog. Gaan binnenkort ook ‘houtakkers’ aan het werk in Vlaanderen om zich te verwarmen? Betogingen tegen de hoge energieprijzen gaan gepaard met eisen om de economische oorlog tegen Rusland te stoppen. Hij schaadt Europa meer dan Rusland! Europese bedrijven plannen door de economische oorlog delocalisaties naar de Verenigde Staten waar de Amerikanen hen qua belastingen, energieprijzen, lonen en vakbondsrechten een comfortabelere stoel aanbieden.
Vakbondsverantwoordelijken zeggen openlijk dat ze intensiteit van woede voelen die ze nog in geen tientallen jaren hebben meegemaakt. Sommigen spreken zelfs dat we op de rand van een opstand staan. De vakbonden vragen terecht naast de indexkoppeling, een plafond op de energieprijzen, een overwinstbelasting en de uitbreiding van het sociaal tarief voor energie. De covid pandemie bracht al de grote zwakten van het westers globalistisch kapitalisme waaronder de superwinsten voor de farma reuzen. Maar dit blijkt nog maar een opwarmertje te zijn geweest voor de sociaalpolitieke turbulentie die er zit aan te komen. ”Fasten seatbelts please”.
