Meervoud nr. 297 – zomer 2024
In deze Meervoud:
Een nieuwe Baskische regering, een nieuw geluid? door Bernard Daelemans
Artificiële intelligentie: het nieuwe monster van Frankenstein. door Kevin De Laet.
Hoofdartikel: Borrelnootjes of een vette vis?
Door Bernard Daelemans.
Net als zijn geestesgenoot Tom van Grieken(VB) hier te lande, lijkt Jordan Bardella (RN) in Frankrijk door het ijs gezakt. De jonge snaak van 28 jaar zag zichzelf al als eerste minister van Frankrijk, gesteund door een absolute meerderheid in de Assemblée nationale. Niet dus. Zijn partij is zelfs maar de derde formatie in het nieuwe Franse parlement. En bovendien heeft het linkse ‘nieuwe volksfront’ volop de wind in de zeilen terwijl de partij van president Macron zich nog enigszins weet te handhaven. Niet dat het er op bestuurlijk vlak gemakkelijk uitziet want Frankrijk heeft geen traditie van compromisvorming in het kader van een coalitiebestuur.
Dan liggen de kaarten er bij ons heel wat overzichtelijker over – nou ja, naar Belgische normen althans. Tot veler verrassing blijft NVA de grootste partij, die maar een verwaarloosbaar verlies laat optekenen. De krachttoer, die door velen aan het retorisch talent van Bart De Wever wordt toegeschreven, levert de partijleider alom respect op, in die mate dat niemand – ook in Wallonië niet – zich verzet tegen zijn eventuele premierschap. Terwijl de Waalse liberalen en exchristendemocraten in Franstalig België de handen aan de ploeg slaan, stevent Vlaanderen af op een samengaan van NVA, CD&V en socialisten. Op federaal vlak zou dan een afspiegelingskabinet (zogenaamde Arizonacoalitie) gevormd worden die de overheidsfinanciën moet saneren en een staatshervorming moet voorbereiden.
In confrontaties met Bart De Wever heeft Tom Van Grieken zich niet kunnen staande houden. Het simplisme van een onafhankelijkheidsscenario met ‘de wekker van de bomma’, heeft hij, het Catalaanse scenario indachtig, totaal niet geloofwaardig kunnen maken en verder heeft hij zich vergaloppeerd in een welgemeende aanval op de ‘genderideologie’, die al te persoonlijk aankwam bij minister Petra De Sutter, die de VB-leider op beheerste wijze kaltgestellt heeft. Het VB heeft ongelijk om te jammeren dat dit allemaal ‘framing’ van de media is geweest, de partijstandpunten op dit vlak zijn klaar en helder en hebben heel wat modale Vlamingen afgeschrikt.
De geruisloosheid van de formatiebesprekingen geven aan dat er kennelijk ernstig gewerkt wordt. Vooruit kijft wel dat het geen ‘centrumrechtse besparingsregering’ wil depanneren maar het zou ons verwonderen mocht die partij echt afhaken. Sommigen verwachten niet veel van een mogelijke staatshervorming (waar ook niet direct een tweederde meerderheid toe voor handen is) maar er zijn ook geen veto’s uitgesproken. Het is ook onvermijdelijk om de financieringsmechanismen te herzien, want zowel de federale staat, de Franse Gemeenschap, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest én Wallonië zitten op droog zaad en kunnen hun kerntaken amper bolwerken. Het ziet er weliswaar naar uit dat vooral de Vlaamse deelstaat zal moeten bijdragen tot de noodzakelijke financiële evenwichten maar als daar een stevige fiscale autonomie tegenover staat kan dit op de lange termijn wel een goede zaak zijn.
In het ledenblad Onaf stelt VVB-voorzitter Michael Discart dat de Vlamingen zich niet mogen laten tevreden stellen met wat borrelnootjes. Er moet deze keer een ‘vette vis’ bij zijn. Daarmee herneemt hij de beeldspraak van Bart De Wever himself, zo’n vijftien jaar geleden. Discart vindt dat de overheveling van ziekteverzekering en arbeidsmarktbeleid het minimum moet zijn in deze nieuwe ronde.
We zijn er nog lang niet maar er zijn vandaag toch wel kansen dat er zaken gerealiseerd worden. Slimmeriken hebben opgemerkt dat De Wever het woord ‘confederalisme’ niet meer in de mond heeft genomen en verruild heeft voor ‘zelfbestuur’. Laat staan dat er nog over onafhankelijkheid wordt gesproken. Het is wel paradoxaal dat de naties die nog maar enkele jaren terug op de drempel van hun onafhankelijkheid leken te staan (Catalonië, Schotland), vandaag vooral met een stevige kater zitten en de instorting van de onafhankelijkheidspartijen laten optekenen (flinke neergang van ERC in Catalonië en van SNP in Schotland). Het voorzichtigere Vlaanderen en ook Baskenland (zoals u verder in dit nummer kunt lezen) gaan nu misschien wel stappen vooruit kunnen zetten.
