Op naar één Ierland? Gesprek met Declan Kearney
Uit: Meervoud nr. 294. Februari 2024.
Door Lukas De Vos.
BELFAST – “The tide of history is moving in that direction”, beaamt Sinn Féin-voorzitter Kearney als ik hem vraag of hij nog de eenmaking van Ierland zal meemaken in zijn leven. Hij is 59, en gesausd in het politieke kluwen dat het Noorden van Ierland – de zes Brits gebleven graaf-schappen – hindert in zijn toekomst. Twee dagen na mijn interview herhaalt hij op 1 maart de wensdroom van de linksnationalistische Sinn Féin partij in Barcelona. “Nationale zelfbeschikking is de wezenlijke internationale strijd van deze tijd”, beklemtoont hij op de internationale conferentie waaraan hij op uitnodiging van de Catalaanse nationalisten (het links-republikeinse Esquerra Republicana de Catalunya, de radikaal linkse CUP of Candidatura d’Unitat Popular en Puidgemonts JxCat of Junts per Catalunya) deelnam.
Het is niet toevallig dat Sinn Féin zich geregeld strijdvaardig opstelt tegenover het meedogenloos geweld tegen burgers en weerstanders. Het heeft zelf dertig jaar besmuikt verzet tegen de Britse kolonisator achter de rug. Er vielen door de Direct Rule vanuit Westminster met inzet van Britse soldaten, paramilitaire groeperingen van protestanten (UDA, UVF) en katholieken (IRA en afsplitsingen), maar ook door miskenning van gelijke rechten en bevooroordeelde ordediensten ruim 3.600 doden, met een kwakkelende economie, armoede en wrok tot gevolg. Kearney laat nu geen gelegenheid voorbijgaan om een lans te breken voor een Palestijnse staat. Sinn Féin organiseerde nog maar op woensdag 7 februari in het beruchte (“Europa’s meest gebombardeerde”) hotel Europa naast de opera onder zijn leiding een solidariteitsbijeenkomst om een “onmidellijk staakthetvuren” af te dwingen. Ook hoge Palestijnen zoals de Palestijnse ambassadeur in Dublin Jilal Abdalmajiden de algemene secretaris van het Palestijns Nationaal Initiatief Moestafa Barghoeti, namen er het woord.
Kearney is een politiek zwaargewicht van Sinn Féin. Sinds de Goede Vrijdagakkoorden (1998) is hij een pleitbezorger van pragmatisme zonder van zijn overtuiging af te stappen. Hij wil de dialoog aangaan met de Orde van Oranje (die van de uitdagende optochten; maar hun ‘Grootsecretaris’, Nelson McCausland uit NoordBelfast, weigert de uitgestoken hand aan te nemen, zeker ‘voor een generatie”; McCausland, ooit minister van cultuur, verloor in 2017 zijn zitje in de Stormont, dat speelt allicht mee). Ook met de meest uitgesproken unionistische partij DUP van wijlen dominee Ian Paisley wil hij bruggen bouwen. Dat is makkelijker maar kwetsbaarder na de gewonnen verkiezingen van 2022, waarbij voor het eerst het vrouwvriendelijke Sinn Féin de grootste partij was geworden met 27 zetels op 90 in de Stormont ‘Assembly’, en dus volgens het vredesverdrag de hoogste functie kreeg toegewezen, de First Minister. Dat werd Michelle O’Neill. Zij hield na bijna twee jaar boycot door DUP een verzoenende openingstoespraak op 3 februari dit jaar, met naast zich de even overtuigde protestantse viceFirst Minister Emma LittlePengelly. Want de regering moet altijd geleid worden door een tweespan, de leiders van de grootste katholieke en de grootste protestantse partij: verplichte machtsdeling om de gelijkheid te vrijwaren.
Ook in deze 7e Assembly sinds het afzweren van geweld. Hij kende een moeizame start. Maar Kearney kent het klappen van de zweep. Hij zetelt in de Stormont (MLA) sinds 2016, telkens verkozen in South Antrim – het hartland van verstokte protestanten. Toen hij voor het eerst gekozen werd, leefde hij nog in Derry – bekend van Bloody Sunday. Nu is hij door zijn partij aangewezen als covoorzitter van de commissie die het Windsor Framework moet uitpluizen en opvolgen, samen met DUPMLA David Brooks. Die overeenkomst werd van kracht op 1 oktober 2023 en vult het NoordIerse Protocol aan, het verlatingsdocument van de Brexit dat GrootBrittannië afsloot met de Europese Unie en waarin de toekomstige status van NoordIerland werd vastgelegd. De deelstaat bleef in de Europese vrijemarktzone. De grens met de Republiek Ierland bleef open. Maar voor de handel tussen Londen en Belfast werd wel een grens vastgelegd in de Ierse Zee voor binnenkomende en buitengaande goederen. Dat verstoorde de DUP zeer, zij vond het een aanslag op de afspraken van verbondenheid met het Verenigd Koninkrijk. Op hun vraag werkten de EU en het VK aanpassingen uit (het Windsor Framework) om een ‘harde grens’ te vermijden. Londen zegde onder meer toe om de controles te versoepelen en te verminderen, Europa zorgde voor een eenvoudiger levering van geneesmiddelen.
Kearney moet nu waken over de toepassing van die afspraken. Hij werd eigenlijk mee het slachtoffer van de protestantse onwil: hij was opgenomen in de regering als ‘junior minister’ (2020) – die hangt rechtstreeks af van de First Minister en zijn tegenhanger – maar moest, net als Pam Cameron van DUP (die wel terugkeerde op 3 februari 2024), lijdzaam toezien hoe zijn taak op 5 mei 2022 werd opgeheven door de protestantse boycot. Maar daarover geen onvertogen woord, hij houdt rekening met het bredere kader: de aansluiting bij Ierland. En met de afwijzing door de conservatieve regering in Dublin van de eerste wens die Michelle O’Neill uitsprak, een volksraadpleging over de hereniging van het eiland, kijkt hij met argusogen uit naar de ontwikkelingen in de Republiek. Zo hield de Ierse Tánaiste Micheál Martin(vicepremier, buitenlandse zaken), deze maand een toespraak voor de Alliancepartij in Belfast bij een debat “on reforming Northern Irelands’ powersharing institutions” (The Irish Examiner, 1 maart 2024). Hij nam fel stelling tegen het vetorecht zoals dat door DUP werd toegepast. “We cannot have any more one sided negotiations only involving one party or one perspective”, zei hij, en riep op om zich te beraden over de aanstelling van twee eerste ministers (zoals de consuls in Rome), en de rol van Belanghebbende Petities, die hij liefst enger geïnterpreteerd ziet als bescherming van minderheden.
Het zal niet in dovemansoren bij Sinn Féin vallen. In een opiniebijdrage aan The Irish News (21 juli 2022) maakte Kearney al grote burgerinitiatieven bekend. “De voorbije zomer heeft de Hoge Raad van de partij (Ard Comhairle) beslist om een Commissie voor de Toekomst van Ierland op te zetten, een open volksraadpleging (…) It is intended as a forum for citizens from across society to have their say on themes like maximising economic opportunities, new constitutional arrangements, democratic structures and governance, rights and equality issues, protection of minorities, the role of the Irish government, and future economic and public policy models”. En dan moet moet het vooral gaan over de pijnpunten die de burgeroorlog heeft veroorzaakt en de verwaarlozing door Londen: de nationale gezondheidszorg, de pensioenopbouw, en maatschappelijke bescherming in een verenigd Ierland.
Want Kearney voelt zich gesterkt door de gunstige vooruitzichten voor Sinn Féin. Voor het eerst hebben de katholieken het demografische overwicht bereikt. Het Northern Ireland Statistics and Research Agency maakte al op 22 september 2022 bekend dat de balans aan het overslaan was, “a milestone for a state that was designed a century ago to have a permanent Protestant majority”. Er was een breed onderzoek gedaan in 2021, en dat gaf aan dat 45,7 % van katholieken huize was, 43,5 % protestants. Tien jaar eerder lagen de cijfers nog omgekeerd: 48 % protestants, 45 % katholiek. De onderzoekers zagen nog een verontrustend signaal, “the census, the first since Brexit, showed a loosening of British identity” (The Guardian, 22 september 2022).
Het geeft de Iersgezinden moed, want voor Sinn Féin zijn er nog goede auguren na de uitslag van de verkiezingen. In de Republiek viel de verkiezingsuitslag in 2016 danig tegen, de euforie van de polls ontaardde in een zware ontgoocheling. De partij bleef steken op 13,8 %. Maar dat werd goedgemaakt in 2020, Sinn Féin werd in één klap de grootste met 24,5 %. Alleen kon ze dat niet verzilveren, want de traditionele partijen, Fine Gael en Fianna Fáil, vormden een regering van verliezers. Het verhinderde niet dat de peilingen – de cijfers zijn van Politico – steevast boven de behaalde uitslag piekten, met als hoogtepunt midden 2022 (36 %!) en het voorjaar van 2023 (tussen 31 % en 33 %). Dit jaar lijkt er sleet op te zitten, een waarschuwing voor de partij die in de Dáil wel de abortuswetgeving kon doordrukken, maar de meer behouden christenen voor het hoofd stoot. Het bewijs is net geleverd: “De Ieren hebben zich in twee referenda uitgesproken tegen een moderne omschrijving van de rol van de moeder en die van gezinnen. Een meerderheid keurde een wijziging van de grondwet af” (Algemeen Dagblad, 9 maart 2024). Het klassieke gezin blijft bewaard, andere samenlevingsvormen afgewezen met liefst 67,7 % tegen 32,3 % (Reuters, 10 maart 2024). De anachronistische houding van de kerk is daar niet vreemd aan. Voor Sinn Féin is dat dubbelzinnig: het was immers de conservatieve coalitie die de volksraadpleging had bedacht. Maar onderschatting van behoudsgezindheid zou de partij parten kunnen spelen.
Voor Kearney blijft niettemin de bokkige houding van de DUP de angel van de nagestreefde hervormingen. “Heel ontgoochelend”, zegt hij. “Niet alleen is de uitslag van de Assemblyverkiezingen niet gerespecteerd, ook de afgesproken power sharing heeft gefaald.
En waaraan wijt je die mislukking ?
Kearney : Wat je al weet, de afwijzing van het Protocol. Al maanden voor de sabotage van de Stormontwerking, in februari 2022, zat het al vast. Belangrijk was nochtans dat het Protocol bedoeld was om de pijnlijkste gevolgen van de Brexit te verzachten én om het Goede Vrijdagakkoord in stand te houden en te beschermen. Het zou bovendien Noord-Ierland toelaten om de uitzonderlijke toegang tot de Europese interne markt én tot de Britse interne markt, die nu buiten het Europees blok valt, te behouden. Het Protocol nam de kwalijkste gevolgen weg die op onze samenleving waren gelegd, terwijl wij met 56 % tegen 44 % gestemd hebben om in de Europese Unie te blijven.
Het viel me wel op dat in de drie overwegend katholieke graafschappen Fermanagh, Tyrone en Armagh de jastem het moeiteloos haalde, de protestantse daarentegen geven een vertekend beeld en kozen hoofdzakelijk om op te stappen, behalve rond Derry en drie districten in Belfast. Een verscherping van de tegenstellingen ?
Kearney : Dat was logisch. Maar de meerderheid kreeg dus ongelijk. En dan zie je de moeilijke afwikkeling van de uitstap door conservatief Londen. De DUP maakte gebruik van de feilen in het gedeeld bestuur. Al in oktober 2021 sprak de partij haar veto uit om de werking van Strand 2 [de NoordZuid Raad van ministers, met de Republiek dus, voorzien in de verdragstekst van het Goede Vrijdagakkoord] te verhinderen. Door daarna ontslag te nemen als First Minister bracht Paul Givan ook Strand 1 in problemen, de werking dus van de binnenlandse regering.
Frank Schnittger wijst in een ongepubliceerde brief die hij naar redacties stuurde op de openlijke tegenwerking van de DUP om economische samenwerking met de Republiek te promoten: “Paragraphs 71 and 114116 of the UK Command Paper “Safeguarding the Union,” (the DUP deal) have the audacity to describe the allIreland economy as a misguided, new and divisive political construct and declares the government’s intention to repeal its commitment, in section 10 of the European Union (Withdrawal) Act 2018 not to diminish any form of NorthSouth cooperation provided for by the Belfast Agreement”. Welke reden gaven ze aan om die afwijkende koers in te slaan ?
Kearney :Ze voelden de sterke druk van de bevolking, ook in Ierland en daarbuiten, om de organen van machtsdeling weer in werking te stellen. En dat zagen ze ook in de uitslag van de verkiezingen in mei 2022. Een forse meerderheid van de verkozenen (57 op 90) over de partijgrenzen heen betuigde openlijk zijn steun voor het Protocol en de heropstart van Stormont. Daarbij verhoogden de Verenigde Staten nog hun druk op de instellingen. Zij hadden flink geïnvesteerd in het vredesproces en het Goede Vrijdagakkoord. (Grinnikt) Het was waarschijnlijk het grootste regeringssucces dat ze in hun buitenlands beleid behaald hebben na WW II.
Maar ?
Kearney : We hebben hier sinds 2022 een van de nijpendste kostencrises gekend, die je weerspiegeld ziet in wat de Europese Unie moest opvangen. Vergeet niet dat wij veertien jaar lang door de Britten werden bestuurd en dat de conservatieven al die tijd aan de macht waren. Het gevolg laat zich raden. Onze overheidsdiensten kregen nooit het nodige geld om hun taak uit te voeren. Vooral gezondheidszorg en onderwijs werden stiefmoederlijk behandeld, zowel in uitrusting als in subsidiëring. Ontevredenheid moest wel uitbarsten. Het loon van tienduizenden ambtenarenen werkmensen uit de sector volstond nooit om in de dagelijkse behoeften te voorzien, ze kregen niet wat Engeland, Schotland en Wales wel kregen. Of wat Ierland uitkeerde. En die plaag sloeg toe in alle sleutelsectoren van de dienstverlening. De onrust groeide in de industrie, stakingen bleven niet uit, betogingen en straatprotest vonden bijna dagelijks plaats. In januari dit jaar culmineerde dat in een algemene staking, geleid door de vakbonden. Nooit gezien in NoordIerland, bijna 200.000 stakers in Belfast. Historisch. Mijn beoordeling is dat een gamma van redenen het land plat legde. Er werd namelijk, bij gebrek aan een werkende regering, hoegenaamd niets gedaan aan de basisproblemen van de mensen en het chronisch tekort aan investeringen in de openbare sector. Uiteindelijk werd de DUP aangewezen als de aanstoker van die ontwaarding. Elk initiatief ontbrak om de Britse regering te overtuigen dat het zo niet verder kon. Door hun filibustering.
Wat je nu zegt betekent eigenlijk dat er ook een politiek motief meespeelde: de DUP vreesde voor nog meer stemmenverlies in de volgende verkiezingen.
Kearney : Zonder enige twijfel.
Want al veel eerder was men zich bewust dat de DUP zijn lot verbonden had aan de Tories. Wellicht om het vredesproces te ondermijnen [schreef Serina Sandhu op inews UK, 19 juni 2017]. Voormalig eerste minister John Major, een tegenstander van de Britse isolatiepolitiek, had op BBC World at One al gewaarschuwd dat die toenadering het Goede Vrijdagakkoord “fragile and under stress” maakt. Sandhu herinnerde er ook aan dat beide voogdijregeringen, in Londen en Dublin, zich volgens het akkoord onbevooroordeeld moesten opstellen en de NoordIeren zelf latenbeslissen over hun grondwettelijk platform. Of zoals hoogleraarPeter Tonge(Univ. Liverpool) zei: “Britain can be a sort of honest broker but it can never be politically neutral”.
Maar er is nu een nieuwe regering, eindelijk. Ik heb de twee speeches van O’Neill en Emma Little beluisterd, en ik was verrast door de hoofse stijl tussen de twee dames. Kunnen zij doorgaan tot de nieuwe verkiezingen ?
Kearney : Ik hoop het. Echt. Het Goede Vrijdagakkoord heeft al een kwarteeuw standgehouden. Dat was echt een keerpunt in onze politieke geschiedenis. In die tijd zijn de levensvoorwaarden wezenlijk gewijzigd. Natuurlijk hebben we veel weerstand moeten overwinnen, natuurlijk hebben we het lastig gehad met het vredesproces, de moeilijkheden en uitdagingen. Natuurlijk kregen we geregeld te maken met politieke instabiliteit. Maar toch: het overgrote deel van de bevolking is ervan overtuigd dat er maar één weg vooruit is. Dat akkoord. Democratie. Samenwerking. De verwachting dat de politiek voor de burgers gaat werken om hun levensstandaard te verbeteren.
Het verleden vergeten ?
Kearney : Dat kan niet. We zijn honderden jaren onderdrukt geweest door de Engelsen. Ook nu komen we uit een halve eeuw conflicten. Honderd jaar na het eerste Ierse parlement staan we klaar om te springen.
Ik leg even een rustpauze in de studio. De eigenlijke doorbraak, besefte Michéal Mac Donncha in An Poblacht (10 januari 2024) – de krant, later het weekblad en nu de webstek van Sinn Féin in Dublin – gebeurde in 1994. “The armed conflict was at a critical stage. The previous year had seen the deaths of 84 people in the war, while there was some potential movement, it was by no means clear that a peace process could be put in place to end the armed conflict and to address its root causes”. Maar dat veranderde omdat twee katholieken met totaal andere werkmethodes elkaar vonden: Gerry Adams en John Hume, de leider van de vandaag in steile val zijnde SDLPpartij (Social Democratic and Labour Party). Hume was de eerste die met de “radicale nationalisten” openlijk wou overleggen, ondanks alle bagger die hij over zich heen kreeg.
Doorslaggevend was beider verzet tegen de censuur die door de Ierse regering was opgelegd. Geen enkele republikein mocht, volgens de in 1971 verstrengde Section 31 van de Broadcasting Act uit 1960, op de radio of tvgolven komen. De socialistische partijminister van posterijen en telegrafie gebood vijf jaar later zelfs uitdrukkelijk dat Sinn Féin geweerd moest worden. Het gevolg was dat de regering een eenzijdige kijk op de “Troubles” kon meegeven. Gek genoeg was het zijn partijgenoot Michael Higgins die dat verbod ongedaan maakte in 1994. Een tweede vorm van censuur bestond in de weigering om visa te verlenen naar de Verenigde Staten, dat een grote Ierse diaspora kent. Bill Clinton had in zijn kiescampagne beloofd die maatregel af te schaffen. Hij hield woord. Op 14 januari 1994 aanvaardde de Amerikaanse ambassadeur in Dublin inderdaad een aanvraag van Gerry Adams om een tweedaags bezoek te brengen aan de VS. Twee weken later stond Adams in New York en woonde een lezing van John Hume bij. Hij reisde het land af om geldschieters en sympathisanten te werven, en woonde een vredesconferentie bij. De Unionisten stuurden daarom hun kat. Dat las ik tussendoor toen ik de toespraken van Michelle en Emma las. De goede wil droop er af. Emma Little, dochter van een leider bij de Ulster Resistance en vrijwilliger bij het Ulster Defence Regiment, maar vooral toch een veroordeelde wapensmokkelaar, erkende de onoverkomelijke tegenstellingen, maar beloofde constructieve samenwerking. Want “while we are shaped by the past, we are not defined by it”. En ze verlegde haar prioriteiten, omdat “a wee mummy waiting on her cancer diagnosis is not defined as being republican or unionist”. Net als de vader die degelijk onderwijs voor zijn kinderen zoekt, niet als roos of groen geboekt staat. Zelf ontsnapte ze als elfjarige aan een dodelijke IRAbom. Michelle O’NeillDoris verontschuldigde zich voor de vele dodelijke slachtoffers “without exception”, zonder namen te noemen. Zij komt uit een republikeins nest. Vader lid van de Provisional IRA, later verkozene voor Sinn Féin. Een neef werd doodgeschoten door de SAS in 1991. Een andere neef werd zwaar gewond bij de Coalisland Attack (1997). Maar ook zij bespeelde de snaar van het uitbannen van geweld, heel in het bijzonder het geweld op vrouwen, nog altijd een plaag in NoordIerland. Het optimisme dat gepaard ging met het Goede Vrijdagakkoord, toen ze een twintigjarige moeder was, draagt ze nog altijd mee, want nu kan iedereen aan de slag, “we must work and grow together”, gelijk waar je vandaan komt of wat je gelooft. Maar geldt dat ook voor Declan Kearney ? “A new dawn has broken. It would be Sinn Féin’s real hope and objective that we set aside our differences of the past and concentrate on how we can agree on the future”.
Maar liggen de geesten niet te ver uit elkaar om alsnog een referendum over de hereniging met Ierland af te dwingen ?
Kearney : De werkelijkheid is dat onze gemeenschap voortdurend onderhevig is aan andere vormgeving en verandering. Het momentum is nu, dankzij de Brexit. Wij zien duidelijke tekenen dat de geesten rijp zijn om een democratisch zelfbestuur af te dwingen en een volksraadpleging te houden, wat de Britten ook mogen zeggen. We leven natuurlijk met een paradox. We zijn in Noord en Zuid de grootste partij. Maar we hebben de teugels van het beleid niet in handen. De hoop groeit wel voor Dublin. De huidige taoiseachLeo Varadkar[een conservatief met vrijemarktovertuiging en een homofiele christendemocraat] van Fine Gael staat op verlies, maar hij is wettelijk verplicht ten laatste tegen februari 2025 verkiezingen uit te schrijven. Het kan natuurlijk vroeger. Wij willen zo sterk mogelijk in de Dáil komen, en mee een regering vormen om de toenadering met NoordIerland te verstevigen. En uiteindelijk samen te smelten.
Jullie hebben natuurlijk geen verkozene meer in het Europees Parlement door de Brexit, maar in Ierland zelf voorspelt men een grote sprong voorwaarts voor Sinn Féin. Steekt het ?
Kearney : Tja, er zijn andere prioriteiten nu. Samen met de Europese verkiezingen vinden in de Republiek ook begin juni gemeenteraadsverkiezingen plaats [voor gemeenten en graafschappen]. Daar moeten we zo hoog mogelijk scoren. Zelf kan ik geen kandidaat zijn, vroeger, toen het VK nog in de Unie zat, kon dat wel. Ik zit nu in de Assembly.
Toch moet je uitkijken met peilingen. Er is al een lichte neerwaartse knik nu, en bij de vorige plaatselijke verkiezingen gingen jullie flink achteruit. Fine Gael had toen zelfs oekaze opgelegd aan haar kandidaten om nergens in een bestuur met Sinn Féin te stappen, tenzij er een coalitie met alle partijen kwam. Jullie verloren wel 5,68 % van de stemmen, en 78 van de 159 bestuurders die jullie hadden. Misschien was dat te wijten aan het feit dat jullie niet opkwamen als een geregistreerde partij, en uw kandidaten vermeld stonden als Non-Party. Nu zijn er 949 mandaten te begeven.
Kearney : Toch willen we ook daar de grootste winnaar worden. Hopelijk worden we ook de grootste Ierse partij die afgevaardigden stuurt naar het Europees Parlement. Maar onze ambitie is er wel. Ik heb de Europese Commissie onze wensen voorgelegd, en onlangs ook bij de Europese ambassadeur in Ierland: wij hebben een sterk dossier, “a very plausible case”, om ten minste nu al de status van waarnemer te krijgen bij de Europese vergaderingen. Overigens heeft de Commissie in 2017 overduidelijk gemaakt dat we, na een positief referendum, automatisch ook gekozen MEPs krijgen in het Europees Parlement. We very much welcome this potential.
De hereniging komt er ?
Kearney : It will be a Republic for the many, not for the few. Keep in touch.
Een verkiezing verloopt in Noord-Ierland overigens niet zoals bij ons (hoewel het systeem Dhondt voor de zetelverdeling gebruikt wordt), en zeker niet zoals in het Britse rijk, waar het “first past the post” geldt. MLA’s worden gekozen met een single transferable vote, maar met de eigenaardigheid dat elke kiezer al zijn voorkeurskandidaten (in volgorde) mag aankruisen. In verschillende rondes komen dan de stemoverschotten van de “first preference” bij de tweede kandidaat met de meeste stemmen terecht, een watervalsysteem met overdracht van het teveel aan stemmen. Zo werd Kearney al in de eerste stemronde van South Antrim (5 zetels) gekozen, maar John Blair van de Alliance pas in de tweede, en DUP-er Trevor Clarke slechts in de vijfde.
Overigens werd Stormont maar opnieuw actief op de valreep, anders had de Britse minister voor NoordIerland moeten ingrijpen. Nog op 17 januari slaagde Stormont (op zijn zevende bijeenkomst sinds mei 2022 om de impasse te doorbreken) er andermaal niet in om een parlementsvoorzitter te kiezen, zonder wie geldige zittingen onmogelijk zijn. Uiteindelijk is dat in afspraak de gecoöpteerde oudminister Edwin Poots van de DUP geworden (partij die hij in 2021 vijf weken leidde). Zoals het hoort kreeg hij een trouwe Principal Deputy Speaker toegewezen, Carál Ní Chuilín van Sinn Féin.
Lukas De Vos.
