23 – J : een nieuwe stap richting Catalaanse onafhankelijkheid?
Uit Meervoud 288, juli-augustus 2023.
Door Hilde Roosens
De Spaanse gemeenteraadsverkiezingen van mei bewogen premier Sánchez ertoe om op 23 juli vervroegde wetgevende verkiezingen uit te schrijven. Volgens sommige peilingen zouden Vox en PP afstevenen op een absolute meerderheid in de Cortes. Hoe staan de zaken ervoor in het kamp van de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen?
De verkiezingen van 28M
Op 28 mei vonden in Spanje verkiezingen plaats in gemeenten en autonome deelgebieden.
De neofranquistische partij VOX, die reeds flink in het zadel zat, versterkte haar aanwezigheid zowat overal in het land. Ze won de verkiezingen, samen met het rechtse Partido Popular, (PP) waarvan de sinistere pogingen tot dwarsbomen van o.a. het referendum van 1 oktober 2017 menig nationalist in het geheugen gegrift zitten.
Herinner u namen als Mariano Rajoy, toenmalig premier, Soraya Sáenz de Santamaría, toen vicepremier en woordvoerder van het presidentschap, de maandenlange toepassing van artikel 155 van de grondwet, onder hun impuls, waardoor Catalonië onder voogdij van Madrid kwam te staan of nog de troepen van de Spaanse militaire politie die ze kazerneerden op een cruiseschip in de haven van Barcelona én de aanslagen op de Ramblas van 17 en 18 augustus 2017 waarbij hun regering zou betrokken geweest zijn.
Franco opnieuw aan de macht
Als gevolg van dit verkiezingsresultaat van 28M zit ene Francisco Franco opnieuw aan het roer. Ditmaal evenwel niet als caudillo, maar als burgemeester voor de partij VOX in Encinarejo (autonome deelgemeente van de stad Cordoba).
VOX, de partij van Santiago Abascal, in binnen en buitenland bijgenaamd de ‘Spaanse Trump’, waar VBvoorzitter Tom Van Grieken onlangs in Hongarije nog enthousiast mee op de foto ging, kwam nationaal als derde grootste uit de stembus. VOX verdriedubbele zijn aantal schepenen ten opzichte van 2019 en kwam daardoor, in 18 provinciehoofdsteden en 6 autonome gebieden mee aan zet voor de vorming van de besturen.
Deze mokerslag voor links deed eerste minister Sanchez ertoe besluiten om parlementaire verkiezingen uit te schrijven die zullen plaatsvinden op 23 juli 2023.
Pedro Sanchez voert vooral campagne tégen (extreem)rechts. Het is alle hens aan dek om te verhinderen dat PP en VOX helemaal aan de macht zouden komen. Een negatief klinkend plan, eerder dan om, positief , verkiezingen te willen winnen en te willen regeren, zoals Alberto Nuñez Feijóo, de leider van PP, het maar al te graag benadrukt.
Of het EU-voorzitterschap van premier Sanchez, dat in juli een aanvang nam, van zeer korte duur zal zijn is voorlopig echter vooral koffiedik kijken.
In heel Europa zitten rechtse en extreemrechtse partijen duidelijk in de lift. Maar in Spanje blinken de peilingen vooral uit in onduidelijkheid en chaos. Ze voorspellen de ene keer een overwinning voor het linkse blok, de andere keer het tegenovergestelde tot en met een ruime overwinning van PP + VOX die makkelijk een absolute meerderheid zouden verkrijgen.
De peilingen zijn, gelet op de inzet, talrijker en grondiger dan ooit, maar ze hebben ook grotere verschillen in resultaat dan ooit tot gevolg. Reden daartoe zou zijn dat het Spaanse kiessysteem vrij ingewikkeld is, wat resultaten moeilijk voorspelbaar maakt.
Catalaanse independentisten in nauwe schoentjes
De enige groep die telkens bekaaid uit alle resultaten komt is die van het ‘independentisme’ in het ‘Principat’, de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen die een ongeziene nederlaag zouden leiden.
In Catalonië, zoals elders, was de vooruitgang van rechts en extreemrechts op 28M duidelijk afgetekend. Overigens niet enkel ten koste van links: ook het centrumrechtse ‘liberale’ en Spaans nationalistische Ciutadans kreeg een flinke dreun en verdween helemaal uit het politieke straatbeeld.
De Catalaanse onafhankelijkheidspartijen deelden ook in de klappen. Ze behaalden nochtans het derde beste resultaat ooit, met iets meer dan 40,08% van de stemmen. Maar scoorden slechter dan in 2015 (44,7%) en 2019 (45,7%). Samen verloren Junts, ERC en de CUP 351.710 stemmen. Vooral ERC verloor zwaar (méér dan 300.000 stemmen op de 822 107 die de partij eerder behaalde) waardoor het zijn normalisatiestrategie met Madrid zwaar bekoopt. De participatiegraad bedroeg anderzijds amper 55,5%.
Reden daartoe is, onder andere, naast het onmiskenbare succes geboekt door PP en VOX, dat de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging opgeroepen had tot boycot van de verkiezingen indien de politieke partijen niet radicaal voor onafhankelijkheid zouden gaan. Deze oproep had een duidelijk effect.
Opnieuw een boycot van de verkiezingen ?
Aanvankelijk zag het er naar uit dat voor 23J blijft datzelfde ordewoord van kracht zou blijven. De Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging riep op tot eenheid, nieuwe gezichten en herbronning. Tot absolute ongehoorzaamheid.
Dit vond, op het eerste gezicht, wél weerklank bij de partijen. Zij zegden voor eenheid te zullen kiezen, en een democratisch front te willen vormen. Maar dan ‘niet om Spanje te redden van ‘zijn’ extreemrechts,’ zoals president Puigdemont het benadrukte, ‘maar om Catalonië te redden van Spanje, waar het franquisme verder overleeft in alle structuren en geledingen.’ (…) ‘Onafhankelijkheid eerst, en geen tijd meer om aan andere zaken te verliezen’ luidt het credo.
Een andere aanpak is nodig
Eén ‘Front Democràtic’ , ter verdediging van ‘Catalonië, de democratie en de vrijheden’ met alle partijen ? Het zal nodig worden.
Daar waar PP en VOX op 28M aan de macht kwamen worden nu al tal van maatregelen getroffen om de Catalaanse taal verder te verdringen. Op school, in de administratie, tot en met in bibliotheken waar abonnementen op Catalaanse tijdschriften door schepenen van VOX worden opgezegd onder voorwendsel dat het om ‘Catalaanse propaganda’ zou gaan. Sommigen aarzelen niet om te gewagen van een regelrechte ‘linguïcide’ een aanslag op de Catalaanse taal en dus de Catalaanse identiteit.
Het politieke cordon waartoe werd opgeroepen vertoont ook hier en daar barstjes.
Onafhankelijkheidspartijen die hun steun in verdeelde orde aan andere partijen verleenden, zagen bij voorbeeld in Ripoll een coalitie tot stand komen die van Silvia Orriols, van de islamofobe partij Aliança Catalana, de burgemeester maakte. Catalaans maar extreemrechts en dus uitgesloten van het ‘Front Democràtic’.
Lawfare duurt voort
Tegelijkertijd wordt ook juridisch de druk verder opgevoerd.
Op 5 juli jl werden door het Gerecht van de Europese Unie in Luxemburg, twee arresten uitgesproken die het opheffen van de parlementaire immuniteit van Europarlementsleden Puigdemont, Comín en Ponsatí , eerder beslist door het Europees parlement, geldig verklaren. Een bijzonder ongunstig arrest voor de ballingen, over de hele lijn.
Meteen wordt vanuit Spanje aangedrongen opdat onderzoeksrechter Pablo LLarena opnieuw een (vierde!) uitleveringsverzoek zou uitvaardigen. En omdat dit niet snel genoeg volgt heeft de partij VOX, die telkens mee de procedures tegen de Catalanen in ballingschap aanvoerde, amper een week na de uitspraak, een verzoekschrift ingediend bij het Tribunal Supremo, waarbij VOX er op aandringt dat de onderzoeksrechter de nodige stappen tot uitlevering van de ‘voortvluchtigen’ zonder verder verwijl zou zetten.
Ondertussen worden in Catalonië andere separatisten verder vervolgd. Zo eiste het openbaar ministerie deze week nog (13 juli 2023) een gevangenisstraf van 6 jaar en 27 jaar ontzetting uit de burgerrechten van exconseller (Catalaans minister) Miquel Buch, vervolgd omdat hij een politieescorte had bevolen voor president Puigdemont – in ballingschap. Ook de politieofficier van de Mossos (Catalaanse politie) die de escorte uitvoerde hangt vier en een half jaar gevangenis boven het hoofd.
Eendracht en stemmen is het nieuwe ordewoord!
In Spanje zelf spreekt geen enkele partij inmiddels nog over een politieke oplossing voor het conflict, in een campagne die, integendeel, meer dan ooit de focus legt op het terugdringen van het Catalaans en het Baskisch, naast de mogelijke afspraken met VOX. Tot overmaat duikt Soraya Sáenz de Santamaría, in 2018 nog weggestemd uit de Cortes, en tot rechter bij de raad van State weggepromoveerd door Pedro Sanchez, opnieuw op, ditmaal als extern adviseur van PPleider Feijóo.
Deze keer roepen de onafhankelijkheidspartijen dus unisono op, niet enkel tot eendracht maar ook tot deelname aan de verkiezingen. Gaan stemmen,’sigui a qui sigui’ (hoe en voor wie dan ook uit de onafhankelijkheidspartijen, welteverstaan). Het wordt uitkijken naar het resultaat van de verkiezingen van 23J.
Of ze de mogelijkheid zal bieden aan de Catalanen om, in geval van een goed resultaat, de confrontatie aan te gaan met Madrid; of ditmaal de independentisten er zullen in slagen om de investituur te blokkeren van een premier die het recht op zelfbeschikking niet erkend; of ze een nieuw referendum zullen bekomen, waar de CUP op aandringt; ofwel of de kiezers, in Catalonië, niet eerder zullen gaan voor een linkse frontvorming in de strijd die hen momenteel dringender en belangrijker lijkt, tegen extreemrechts.
Antwoorden en meer na 23 juli!
